Molestowanie seksualne

Zgodnie z Kodeksem pracy molestowanie jest przejawem dyskryminacji.

Jest to każde niepożądane zachowanie, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności pracownika i stworzenie wobec niego zastraszającej, wrogiej, poniżającej, upokarzającej lub uwłaczającej atmosfery.

Molestowanie seksualne jest szczególnym przejawem dyskryminacji ze względu na płeć. Jest to problem obecny w środowisku pracy od wielu lat, w naszej kulturze przez długi okres niedostrzegany lub bagatelizowany. Przejawia się ono w każdym niepożądanym zachowaniu o charakterze seksualnym lub odnoszącym się do płci pracownika.

Na zachowanie to mogą się składać:

• • elementy fizyczne (dotykanie, głaskanie, poklepywanie),
  • werbalne (uwagi, aluzje o charakterze seksualnym)
  • pozawerbalne (gesty).

Wyróżnia się dwa główne rodzaje molestowania seksualnego:

1. 1. Szantaż seksualny – „coś za coś” – występujący w sytuacji nierówności władzy, poddanie się lub odmowa spełnienia żądań seksualnych sprawcy warunkuje decyzje personalne wobec ofiary (awans, podwyżka, dalsze zatrudnienie).

Sprawcą może być jedynie pracodawca lub przełożony.

1. 2. Stwarzanie nieprzyjaznych warunków pracy – w tym:

– niepożądane przez ofiarę zainteresowanie seksualne (np. natrętne maile, telefony, nieodpowiednie dotykanie, nagabywanie na randki, żarty i komentarze o tematyce seksualnej),

– molestowane ze względu na przynależność do danej płci (np. obraźliwe komentarze
o ograniczeniach wynikających z przynależności do danej płci).

Sprawcą może być współpracownik, może to być zarówno mężczyzna, jak i kobieta. Dodatkowo do molestowania może dochodzić w obrębie tej samej płci.

Doświadczenie molestowania seksualnego wiąże się z obniżeniem samopoczucia, wzrostem odczuwanego stresu, spadkiem samooceny i poczucia własnej skuteczności, pogorszeniem stanu zdrowia.

Ofiary cierpią na bóle głowy, zaburzenia pracy przewodu pokarmowego, zaburzenia snu. U niektórych ofiar molestowania seksualnego obserwuje się również objawy stresu traumatycznego.

Warunkiem koniecznym, aby mówić o molestowaniu seksualnym jest brak zgody osoby molestowanej na określone zachowania i jej sprzeciw wobec molestującego wyrażony wyraźnie i stanowczo.

Zgodnie z Kodeksem pracy wyrażenie sprzeciwu nie może być podstawą niekorzystnego traktowania pracownika, a także powodować jakichkolwiek negatywnych konsekwencji wobec pracownika, zwłaszcza nie może stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie przez pracodawcę stosunku pracy lub jego rozwiązanie bez wypowiedzenia. Przepisy mają również zastosowanie do pracownika, który udzielił
w jakiejkolwiek formie wsparcia pracownikowi korzystającemu z uprawnień przysługujących z tytułu naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu

Jeżeli jesteś molestowana/ molestowany w miejscu pracy:

1. 1. NIE OBWINIAJ SIEBIE

Osoby, które doświadczają molestowania seksualnego, często czują się winne, a wokół słyszą, że same sprowokowały i przesadzają. Pamiętaj, że to sprawca jest winny i nic nie usprawiedliwia molestowania seksualnego. Nie jesteś sama/sam i masz prawo się bronić.

1. 2. DZIAŁAJ

Im szybciej przeciwstawisz się molestowaniu seksualnemu, tym łatwiej będzie Ci przerwać koło przemocy. Molestowanie seksualne często rozpoczyna się od „dowcipów” czy komentarzy o charakterze erotycznym. Jeżeli nie zaprotestujesz na tym etapie, może się zdarzyć, że sprawca przejdzie do molestowania w formie kontaktu fizycznego.

1. 3. POWIEDZ „NIE”

Daj jasno do zrozumienia sprawcy molestowania, że nie akceptujesz takiego zachowania. Jeżeli nie wyrazisz sprzeciwu wobec osoby, która Cię molestuje, w sądzie nie będziesz mogła/mógł skutecznie dochodzić swoich praw. Powiedz sprawcy, że nie życzysz sobie podobnych uwag albo gestów. Nazwij lub opisz czyjeś naganne zachowanie. Nie udawaj, że nie rozumiesz zachowania. Staraj się jasno wyrażać swoje uczucia. Nie ignoruj czyjegoś nagannego zachowania w nadziei, że ustanie. Ignorowanie molestowania, zwłaszcza molestowania seksualnego, jest często interpretowane, jako przyzwolenie. Rozmawiaj
z innymi. Prawdopodobnie nie jesteś jedyną osobą, która spotyka się z molestowaniem seksualnym ze strony danego sprawcy.

1. 4. ZŁÓŻ SKARGĘ

Jeśli sytuacja nie ustaje, a metody nieformalne – takie jak przedstawione wyżej – nie pomagają przerwać molestowania seksualnego, poinformuj o tym przełożonego lub pracodawcę – na piśmie. Poproś o potwierdzenie wpływu skargi lub zachowaj jej kopię. Może ci się przydać, jeśli sprawa trafi do sądu. Jeśli molestującym jest pracodawca – przede wszystkim złóż skargę do Państwowej Inspekcji Pracy. Możesz się również zwrócić do prokuratora z zawiadomieniem o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, a także złożyć pozew do sądu.

1. 5. ZBIERAJ DOWODY

Zachowaj wszystkie możliwe dowody świadczące o tym, że pracodawca, przełożony lub współpracownicy dopuszczali się molestowania. Rób notatki, nie kasuj sms-ów, zachowuj e-maile lub ich wydruki, rozważ możliwość nagrywania rozmów, zwróć uwagę kolegom
i koleżankom z pracy, aby czujniej obserwowali zachowania tej osoby – zeznania współpracowników mogą również być dowodem w sądzie.

Jeżeli ucierpiałaś/ ucierpiałeś w skutek molestowania seksualnego na zdrowiu, koniecznie pójdź do lekarza lub psychologa. Pamiętaj, że dokumentacja z tych wizyt może być bardzo ważnym dowodem świadczącym o powstaniu rozstroju zdrowia na skutek działań sprawcy. Przekonaj lub spróbuj przekonać współpracowników do zeznawania. Jest to jeden
z najskuteczniejszych środków dowodowych. Świadkami w twojej sprawie mogą być także koledzy lub koleżanki z pracy, członkowie rodziny, przyjaciele lub znajomi. Ich zeznania mogą mieć kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Sprawca prawdopodobnie będzie starał się przed sądem zbagatelizować całą sytuację. Im więcej dowodów przedstawisz, tym skuteczniejsze będzie odpieranie argumentów drugiej strony.

1. 6. Możesz zwrócić się również o pomoc do związków zawodowych, a także do instytucji rządowych i samorządowych oraz organizacji pozarządowych.

Masz prawo, aby przedstawiciel związku reprezentował cię w sądzie. Związki zawodowe mogą umożliwić ci kontakt z prawnikami, którzy doradzą w sprawach z zakresu prawa pracy. Możesz też skorzystać ze stron internetowych oferujących darmowe porady prawne, możesz tam uzyskać pomoc m.in. w napisaniu pozwu do sądu.

1. 7. Jeżeli powyższe rozwiązania nie przyniosą oczekiwanych skutków, zwróć się do prokuratora z zawiadomieniem o podejrzeniu popełnienia przestępstwa lub złóż pozew do sądu.

Przysługuje ci prawo wystąpienia na drogę sądową zarówno w procesie karnym, jak
i cywilnym. Roszczeń z zakresu prawa pracy możesz dochodzić przed sądem pracy. Pozew składasz do sądu rejonowego właściwego siedzibie miejsca pracy pozwanego (czyli sprawcy), lub do sądu w okręgu, gdzie znajduje się zakład pracy.

Pozew składa się bez konieczności płacenia kosztów sądowych. Jeśli cię nie stać na swojego pełnomocnika, możesz starać się o nieodpłatne ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, który ci pomoże przed sądem. Pozew składasz w 3 egzemplarzach. Pozew możesz zanieść osobiście lub wysłać listem poleconym zachowując dowód nadania. Załącz zgromadzone dowody.

Materiał opracowany na podstawie wydawnictwa GIP „Stres w pracy” – poradnik dla pracodawcy autorstwa Agnieszki Kaszubskiej, Profilaktyka psychospołecznych zagrożeń w miejscu pracy – od teorii do praktyki, jak również poradnika: „Powiedz NIE molestowaniu seksualnemu w pracy”, wydanego przez Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Równego Traktowania, Warszawa, 2009 r.

Wioletta Natkaniec – Główny specjalista, koordynator programu prewencyjnego „Przeciwdziałanie negatywnym skutkom stresu w miejscu pracy” w Okręgowym Inspektoracie Pracy w Katowicach.